Βραβείο Νόμπελ για το «ένζυμο της αθανασίας»

Στους τρεις επιστήμονες που ανακάλυψαν ένα ένζυμο το οποίο πιθανόν να είναι το κλειδί της αιώνιας νεότητας απονεμήθηκε το Νόμπελ Ιατρικής, το πρώτο Νόμπελ που απονέμεται αυτή την εβδομάδα. Με την ανακάλυψη της τελομεράσης - γνωστής και ως «ενζύμου της αθανασίας» - η Ιατρική αποκτά άλλο ένα όπλο στη μάχη κατά του καρκίνου.

Η Ελίζαμπεθ Μπλάκμπερν, η Κάρολ Γκρέιντερ και ο Τζακ Σόστακ βρήκαν την άκρη του νήματος «σε ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της βιολογίας», όπως αναφέρεται στην επίσημη ανακοίνωση του Ιδρύματος Καρολίνσκα της Σουηδίας: πώς τα χρωμοσώματα αντιγράφονται και πώς προστατεύονται από τον εκφυλισμό. Η απάντηση βρίσκεται στα τελομερή, το «τείχος προστασίας» που σχηματίζεται στα άκρα των χρωμοσωμάτων, έτσι όπως οι πλαστικές άκρες εμποδίζουν τα κορδόνια των παπουτσιών να ξεφτίσουν. Η ανακάλυψη των τριών επιστημόνων έγινε τη δεκαετία του 1980. Και όπως δήλωσε η Κάρολ Γκρέιντερ, η βράβευσή τους αποδεικνύει πως με την απονομή των Νόμπελ αναγνωρίζεται η αξία των ανακαλύψεων που γίνονται από καθαρή περιέργεια. «Δεν είχαμε ιδέα όταν αρχίσαμε αυτή την εργασία ότι η τελομεράση μπορούσε να έχει κάποια σχέση με τον καρκίνο, αλλά ήμασταν περίεργοι για το πώς τα χρωμοσώματα μένουν αναλλοίωτα», τόνισε.

Τα χρωμοσώματα
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ο άνθρωπος μπορεί θεωρητικά να ζήσει ακόμη και 125 χρόνια. Η ανακάλυψη της τελομεράσης, του ενζύμου από το οποίο σχηματίζονται τα τελομερή, έκανε την επιστημονική κοινότητα να κατανοήσει ότι το μυστικό των ανισοτήτων στη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής βρίσκεται στα χρωμοσώματά μας και ειδικά στα άκρα τους. Η τελομεράση διατηρεί τα άκρα των χρωμοσωμάτων στο αρχικό τους μήκος κι επιτρέπει έτσι στα κύτταρα να εξακολουθούν να διαιρούνται- μια συνεχής διαδικασία στον ανθρώπινο οργανισμό - αντί να πεθαίνουν εξαιτίας της αποσταθεροποίησης των χρωμοσωμάτων. Η πλήρης κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η τελομεράση θα βοηθήσει στην επιβράδυνση της κυτταρικής γήρανσης. «Η μοριακή βιολογία πλησιάζει στο χείλος της πηγής της νεότητας», επισημαίνει χαρακτηριστικά το ηλεκτρονικό περιοδικό «Slate». Παράλληλα, η ιατρική αποκτά ακόμη ένα όπλο στη μάχη κατά του καρκίνου, αφού έχει διαπιστωθεί ότι στα καρκινικά κύτταρα η δραστηριότητα της τελομεράσης είναι ανεξέλεγκτη με αποτέλεσμα τα καρκινικά κύτταρα να γίνονται αθάνατα.

Από το 1930
Η σημασία των τελομερών στη διαδικασία της κυτταρικής διαίρεσης είχε διαπιστωθεί από τη δεκαετία του 1930. Αμερικανοί και Βρετανοί βιολόγοι είχαν αποδείξει ότι τα τελομερή είναι απαραίτητα για τη σταθερότητα της δομής των χρωμοσωμάτων κι επομένως για την επιβίωση του οργανισμού. Χωρίς την προστασία των τελομερών, τα χρωμοσώματα θα παρουσίαζαν διάφορες ανωμαλίες απειλώντας την επιβίωση των κυττάρων κι επομένως του ανθρώπου. Οι τρεις νομπελίστες της Ιατρικής για το 2009 ανακάλυψαν δεκαετίες αργότερα το ένζυμο που σχηματίζει αυτό το τείχος προστασίας απέναντι στον εκφυλισμό και τη γήρανση των κυττάρων. Η τελομεράση είναι επομένως το κλειδί για τον έλεγχο της κυτταρικής γήρανσης: όσο περισσότερη τελομεράση παράγει ο οργανισμός τόσο τα κύτταρα παραμένουν υγιή και νέα. Γι΄ αυτό το βήμα προς την αιώνια νεότητα, οι τρεις Αμερικανοί επιστήμονες θα μοιραστούν 10 εκατομμύρια σουηδικές κορόνες (980.000 ευρώ) αφού παραλάβουν τα βραβεία τους στην τελετή που γίνεται κάθε χρόνο στις 10 Δεκεμβρίου στη Στοκχόλμη.

ΤΙ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ο άνθρωπος μπορεί θεωρητικά να ζήσει ακόμη και 125 χρόνια

Για πρώτη φορά δόθηκε σε δύο γυναίκες

ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΩΤΗ φορά που η Σουηδική Ακαδημία απονέμει το Νόμπελ Ιατρικής σε δύο γυναίκες. Η 48χρονη Κάρολ Γκρέιντερ άρχισε τις έρευνές της για την τελομεράση στα τέλη της δεκαετίας του 1970 υπό την επιστημονική καθοδήγηση της Ελίζαμπεθ Μπλάκμπερν, η οποία την εποχή εκείνη πρωτοπορούσε στην έρευνα των χρωμοσωμάτων και του DΝΑ στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.

Το 2004 η Μπλάκμπερν, γεννημένη το 1948 στην Αυστραλία αλλά με αμερικανική υπηκοότητα, απομακρύνθηκε από το αμερικανικό Συμβούλιο Βιοηθικής εξαιτίας των επικρίσεων που διατύπωσε για την πολιτική της κυβέρνησης Μπους στο ζήτημα των βλαστοκυττάρων. Ο γεννημένος στο Λονδίνο αλλά επίσης με αμερικανική υπηκοότητα Τζακ Σόστακ εργάζεται από το 1979 στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και σήμερα είναι καθηγητής Γενετικής στο Γενικό Νοσοκομείο Μασαχουσέτης στη Βοστώνη.